Archiwum roku: R

Głoski {s, z, c, dz} to głoski przedniojęzykowo-zębowe. Aby powstał prawidłowy dźwięk przednia część języka musi zbliżyć się do przednich zębów, mowy które są zbliżone do siebie. U pewnej liczby dzieci dźwięk ten powstaje przez zbliżenie czubka języka do górnych zębów,  a u niektórych do dolnych przednich zębów. Różnic w brzmieniu nie ma, więc oba sposoby wymowy są prawidłowe. W prawidłowej realizacji tych dźwięków ważne jest, by zęby były do siebie zbliżone oraz by wargi były płaskie (w lekkim uśmiechu ukazując zęby). Grzbiet języka (czyli jego środkowa część) jest płaski, a szczelina którą wydostaje się powietrze jest wąska, dlatego zęby muszą być zbliżone do siebie.

             Wadliwa realizacja tego szeregu nazywana jest seplenieniem. Małe dzieci zastępują te głoski często szeregiem ciszącym -czyli głoskami {ś,ź,ć,dź} lub szeregiem szumiącym -czyli głoskami {sz,ż,cz,dż}; niekiedy zastępowane są przez {t,d, h,f}.

              Występują także deformacje głosek i to one stanowią największy problem. Wśród deformacji najczęściej spotykane to wymowa międzyzębowa i boczna. Rzadziej spotykane deformacje to boczna-międzyzębowa, wargowo-zębowa; dźwięki pośrednie pomiędzy s-sz lub zmiękczone {si}, niekiedy spotykana jest także nosowa realizacja powyższych głosek.

Często substytucje są rozwojowe i wraz z wiekiem dziecka i rozwojem słuchu fonematycznego zanikają; pojawia się prawidłowa realizacja głosek syczących.

Utrzymywanie się substytucji najczęściej jest wynikiem zaburzeń w obrębie słuchu fonematycznego. Dziecko nie odróżnia wówczas prawidłowej i błędnej wymowy zarówno swojej jak i innych osób. Inną przyczyną substytucji (czyli zastępowania innymi głoskami) może być obniżona sprawność języka.

Deformacje często współtowarzyszą wadom zgryzu, porażeniom języka oraz niedosłuchom.

Międzyzębowa wymowa utrzymująca się powyżej piątego roku życia  (czyli już utrwalona) może być spowodowana: wadą zgryzu (najczęściej zgryz otwarty), nieprawidłowym połykaniem, oddychaniem przez usta, przerostem migdałków, bardzo krótkim wędzidełkiem, które ściąga język w dół. Niekiedy bywa też efektem naśladownictwa, czyli przejęciem wzoru wymowy od najbliższego otoczenia.

W przypadku międzyzębowej wymowy głosek syczących należy dziecku przypominać o zbliżaniu zębów do siebie, jednak to może być niewystarczające gdy istnieje przyczyna anatomiczna. Należy zawsze najpierw usunąć przyczynę. Bywa, że trzeba najpierw skorzystać z pomocy ortodonty w celu korekty wady zgryzu albo laryngologa np. w celu leczenia lub usunięcia przerośniętego migdałka. Czasem trzeba zbadać słuch i rozpocząć jego leczenie.

Często konieczne są ćwiczenia motoryki języka, aby uzyskać jego prawidłowe ułożenie i symetryczny układ w czasie artykulacji.

Zawsze należy zbadać słuch fonematyczny (głównie różnicowanie dźwięków o podobnym brzmieniu a różniących się jedną cechą, np. dźwięcznością, stopniem zbliżenia narządów artykulacyjnych…), a przy stwierdzeniu zaburzeń należy równolegle prowadzić pracę  nad wyrównywaniem tego deficytu.

Wioletta Żołnowska  

Przy prawidłowej artykulacji niezbędny jest w pełni sprawny aparat artykulacyjny. Wszelkie anatomiczne anomalie w jego budowie mogą powodować zaburzenia
w prawidłowej produkcji dźwięków mowy. Ekspresja mowy opiera się na trzech głównych filarach: oddychaniu, fonacji i artykulacji[1]. Na każdym spośród wymienionych etapów produkcji mowy może dojść do  zaburzeń, których wynikiem jest niezgodna z normą artykulacja poszczególnych głosek.

            Gdy rodzic lub nauczyciel w przedszkolu/szkole zauważy nieprawidłowości w zakresie artykulacji poszczególnych głosek warto wówczas skorzystać z pomocy logopedy.
W ramach takiej konsultacji logopeda oceni rodzaj oraz stopień zaburzeń mowy. W procesie diagnozy weźmie pod uwagę cztery aspekty: artykulacyjny, gdzie punkt ciężkości położony jest na prawidłowe funkcjonowanie narządów mowy; akustyczny, dotyczy parametrów fali głosowej; audytywny, odnosi się do cech głosek istotnych dla identyfikacji słuchowej głosek, funkcyjny, ma na celu wydobycie dystynktywnych cech głoski i fonologicznych opozycji[2].

            Głoska sz – [š] jest głoską bezdźwięczną co oznacza, że przy jej artykulacji nie dochodzi do zsunięcia więzadeł głosowych; ustną- strumień powietrza przepływa jedynie przez jamę ustną omijając rezonator nosowy; przedniojęzykowo – dziąsłowa, czyli Apexu zbliża się do górnych dziąseł; szczelinowa; oznacza to, że artykulacja następuje
z zachowaniem szczeliny między wałkiem dziąsłowym a czubkiem języka[3].

            Nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych, do których zalicza się również sz – [š] nosi nazwę sygmatyzm. Wyróżniamy sygmatyzm: międzyzębowy, przyzębowy, wargowo-zębowy, boczny, nosowy, krtaniowy, świszczący, wargowy, podniebienny, przydechowy i gardłowy. Możemy mieć do czynienia z trzema sposobami realizacji dźwięku, a mianowicie deformacją, substytucją oraz elizją. Przyczyn sygmatyzmu możemy doszukiwać się w nieprawidłowej budowie narządów artykulacyjnych, obniżonej ich sprawności, upośledzeniu słuchu, częstych chorób dróg oddechowych (niedrożność górnych dróg oddechowych zmusza do oddychania ustami co sprzyja wysuwaniu języka, a co za tym idzie artykulacji międzyzębowej), nieprawidłowych wzorcach oraz zbyt długim karmieniu dziecka smoczkiem.  Każda z tych form wymaga interwencji, jeśli nie jest przewidziana jako norma rozwojowa[4].

            Aby rozpocząć reedukację prawidłowej artykulacji należy w pierwszej kolejności zdiagnozować jakie głoski są nieprawidłowo realizowane oraz przyczynę takiego stanu. Następnie można przejść do właściwego procesu, który przebiega w dwóch etapach:
1) uzyskanie prawidłowego układu narządów mowy;

2) utrwalenie go w mowie;

Ćwiczenia należy dostosować do poziomu rozwojowego dziecka, jego stanu zdrowia psychofizycznego, zdolności skupienia uwagi oraz szeregu innych czynników, których nie sposób wszystkich tu wymienić. Standartowo pracę nad wymową głosek rozpoczyna się od ich izolowanej postaci, następnie przechodzi się do sylab, w dalszej kolejności do wyrazów gdzie dana głoska występuje w nagłosie, śródgłosie i wygłosie, a na końcu w zdaniach
o różnym stopniu trudności. Inne techniki stosuje się wobec dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, u których ćwiczenie izolowanych głosek z reguły  nie daje efektów, dlatego też korekcję przeprowadza się w wyrazach. Ćwiczenie głosek w zdaniach rozpoczynamy od  czytania, stopniowo przechodzimy do opowiadania oraz rozmowy[5].

Terapia dyslalii wg G. Jastrzębowskiej i O. Pelc- Pękaly  składa się z czterech etapów:

1. Etap przygotowawczy, w którego skład wchodzą ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, oddechowe, rytmizujące, słuchowe. Mają one na celu usprawnienie narządów mowy i słuchu.
2. Etap właściwej pracy logopedycznej, gdzie próbuje się wywołać izolowaną głoskę. Terapeuta uświadamia dziecku prawidłowe ułożenie narządu artykulacyjnego, przedstawia prawidłową artykulację głoski, którą osoba ćwicząca naśladuje. Ostatnim etapem jest samodzielna artykulacja.
3. Etap utrwalania wywoływanego dźwięku- ćwiczenia głoski w wyrazach
   we wszystkich pozycjach, zdaniach, tekstach itp.
4. Etap automatyzacji wywoływanego dźwięku-  ćwiczenia realizowania dźwięku
   w mowie spontanicznej[6].

Przed rozpoczęciem ćwiczeń mających na celu wywołanie danej głoski należy wziąć pod uwagę wiek dziecka, jego stan zdrowia, stan psychofizyczny, tak aby wybrane ćwiczenia były efektywne. Ważna jest również motywacja do ćwiczeń, o której warto pamiętać przy przystąpieniu do terapii, bo jej brak może negatywnie rzutować na postępy procesu. Aby uzyskać dobre efekty terapii logopedycznej koniczne jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń zaleconych przez logopedę w domu.

mgr Karolina Sandecka
logopeda kliniczny

Bibliografia:

1. Gajda S., O językowym planie wyrażania, czyli o …, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, pod red. Gałkowskiego T., Jastrzębowskiej G., Wydawnictwo Uniwersytetu Uniwersyteckiego, Opole 1999.
2. Jastrzębowska G., Pelc- Pękala O., Diagnoza i terapia zaburzeń artykulacji (dyslalii), w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, pod red. Gałkowskiego T., Jastrzębowskiej G., Wydawnictwo Uniwersytetu Uniwersyteckiego, Opole 1999.
3. A. Obrębowski, Czynność narządów mowy: oddychanie, fonacja, artykulacja, w: Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, pod red. Gałkowskiego T., Szeląg E., Jastrzębowskiej G., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005.
4. Styczek I.,  Logopedia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.

[1] A. Obrębowski, Czynność narządów mowy: oddychanie, fonacja, artykulacja, w: Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, pod red. Gałkowskiego T., Szeląg E., Jastrzębowskiej G., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005, 154-179.

[2] S. Gajda, O językowym planie wyrażania, czyli o …, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, pod red. Gałkowskiego T., Jastrzębowskiej G., Wydawnictwo Uniwersytetu Uniwersyteckiego, Opole 1999, s. 30.

[3] Tamże, s.31-32.

[4] Tamże, s. 447 -452.

[5] I. Styczek,  Logopedia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981, s. 441-445.

[6] G. Jastrzębowska,  O. Pelc- Pękala, Diagnoza i terapia zaburzeń artykulacji (dyslalii), w: Logopedia. Pytania
 i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, pod red. Gałkowskiego T., Jastrzębowskiej G., Wydawnictwo Uniwersytetu Uniwersyteckiego, Opole 1999, s. 734-735.

Rodzice jako najbliższe osoby dla dziecka, wykonując czynności związane z jego pielęgnacją oraz codziennym funkcjonowaniem mogą wpływać na rozwój mowy dziecka i ją stymulować.

– W trakcie zwykłych czynności związanych z pielęgnacją, ubieraniem, karmieniem, wychodzeniem na spacer, należy dziecku opisywać  to, co się widzi i to co się robi, za pomocą krótkich wypowiedzi. W stosunku do bardzo małych dzieci początkowo mogą to być pojedyncze sylaby dźwiękonaśladowcze( imitujące dźwięki z natury np. szczekanie psa, dźwięk dzwonu, klakson samochodu itp.). Z czasem należy wprowadzać nazwy rzeczowników z najbliższego otoczenia dziecka uzupełniając  je nazwami czynności np. Mama je, pies pije itp. Warto komentować czynności, które będą wykonywane  albo są w trakcie wykonywania ( np. jemy zupę , ubieramy buty).

Z dziećmi w wieku przedszkolnym komentarz warto wzbogacić o informacje dotyczące zjawisk przyrodniczych zachodzących w otoczeniu( wprowadzać nazwy pór roku i tego co je charakteryzuje, pór dnia, dni tygodnia, miesięcy). Ważne jest zwracanie uwagi na kolejność  i sekwencyjność  występujących zjawisk jest to doskonały wstęp do ćwiczenia myślenia a także mowy, która wymaga sprawnego zapamiętania i odtworzenia kolejności głosek i sylab w wyrazach. Taki komentarz  także wzbogaca wiedzę dziecka o otaczającym świecie, uczy spostrzegawczości , logicznego myślenia  i wyciągania wniosków.

– Trzeba mówić do dziecka w sposób poprawny, bez zdrobnień, zmiękczeń aby osłuchało się ono z prawidłowymi wzorcami mowy.

-Warto dziecku śpiewać proste piosenki. Namawiać do wspólnego śpiewania albo śpiewania naprzemiennego.

-Należy rozwijać zasób leksykalny dziecka obejmujący nazwy przedmiotów codziennego użytku, jedzenia, części garderoby, zwierząt, kolorów a także nazw czynności.

-Warto dziecku czytać książki i opowiadać bajki, ciekawe historie. Ważne jest, szczególnie dla małych dzieci,  żeby  dobrze widziały twarz dorosłego i mogły obserwować mimikę  i ruchy narządów artykulacyjnych( wargi, policzki, język). Mowa powinna być wyraźna z zachowaniem prozodii  i właściwej intonacji, artykulacja nawet nieco przesadna, pozwoli  utrzymać uwagę i zainteresowanie dziecka.

– Dzieci lubią rymowanki, można się nimi posługiwać w zwykłej rozmowie używając par wyrazów, które się rymują albo korzystając z literatury dla dzieci. Dzieciom łatwo zapadają w pamięć rymy i szybko się ich uczą , nawet całych zwrotek prostych wierszy.

-W młodszym wieku przedszkolnym można zacząć bawić się z dzieckiem w rozpoznawanie liter np. czytając reklamy w trakcie spaceru czy etykiety na produktach.

-Oglądaniu bajek  czy filmów w TV przez dzieci powinien towarzyszyć rodzic aby móc reagować na bieżąco na to co dzieje się na ekranie, wyjaśniać i komentować  sceny, które mogą być dla dziecka niezrozumiałe a nawet straszne.

-Należy obserwować dziecko, czy i jak reaguje na dźwięki z otoczenia. Dobry słuch jest warunkiem

Prawidłowego mówienia. Należy zwracać uwagę na to, czy dziecko odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku, reaguje na odgłos np. dzwonka lub telefonu. W  przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zgłosić się do pediatry z prośbą o skierowanie na badanie słuchu. Wrodzone albo nabyte uszkodzenie słuchu może uniemożliwić rozwój mowy i poważnie zaburzyć rozwój świadomości i osobowości dziecka.

Ewa Malinowska

Hanna Harasimiuk

Wpływ takich czynników jak waga urodzeniowa czy wiek matki na rozwój dziecka jest nam już dobrze znany. Niemniej ważny jest jednak poród, a dokładnie jego przebieg i sposób przyjścia na świat dziecka, co ma również kluczowe znaczenie na jego późniejszy rozwój. W ostatnim czasie wzrósł odsetek porodów wykonywanych poprzez cesarskie cięcie. Wiele z nich wykonuje się nie tylko ze względu na wskazania medyczne. Poród przez cesarskie cięcie ma to do siebie, że stwarza wiele wyzwań dla noworodka. W porównaniu do dzieci urodzonych naturalnie, dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są w grupie ryzyka, w której mogą pojawić się komplikacje ze zdrowiem, a które są mniej prawdopodobnie wśród dzieci urodzonych naturalnie.

U noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie jest bardziej prawdopodobne że będą miały one problemy z samodzielnym oddychaniem. Jest to tzw. syndrom niewydolności oddechowej. Skurcze podczas porodu pomagają przygotować płuca dziecka do oddychania. Podczas każdego skurczu następuje chwilowa redukcja w poziomie objętości tlenu, która jest dostępna dla płodu. Skurcze redukują poziom dotlenionej krwi, która następnie przenika do łożyska, co powoduje że bicie serca płodu ulega spowolnieniu. Żeby podołać podwyższonemu poziomowi stresu dziecko zaczyna produkować więcej katecholaminy. Gdy jej poziom zwiększa się, kieruje krew do organów, w których przechowywana jest energia. Ten mechanizm pozwala dziecku by otrzymało taką samą dawkę tlenu jak przed skurczem. Przypływ katecholaminy który gromadzony jest podczas porodu pozwala również przygotować płuca dziecka do samodzielnego oddychania poprzez absorbowanie płynu w jego płucach. Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają niższy poziom katecholaminy co powoduje trudności z oddychaniem. Noworodki z syndromem niewydolności oddechowej są hospitalizowane przez około 4 tygodnie.

Problemy z oddychaniem pojawiają się również częściej u dzieci urodzonych poprzez cesarski cięcie gdyż często jest ono zaplanowane wcześniej niż naturalna data porodu, bądź z różnych innych przyczyn zagrażających życiu dziecka musi być ono wykonane przed terminem, zanim płuca noworodka są w pełni rozwinięte.

Gdy dziecko urodzi się przez cesarskie cięcie matki mają mniejszy kontakt dotykowy z dziećmi bezpośrednio po porodzie. Kontakt skóra do skóry ma dla dziecka niezwykle ważne znaczenie adaptacyjne. Więź dziecka z mamą – dotykanie, trzymanie, głaskani redukuje stres po urodzeniu u dziecka i u matki. Umieszczenie dziecka na brzuchu mamy stabilizuje bicie serca i oddech malca. Ciepło matki uspokaja dziecko, zmniejsza płacz i zużycie energii. Pomaga to w adaptacji metabolicznej i stabilizuje poziom glukozy we krwi. Co ważniejsze jeśli to matka, a nie obca osoba, pierwsza trzyma swoją pociechę pomaga kolonizować jego jelita bakteriami jakie ona posiada.

Dzieci urodzone naturalnie są w porównaniu do dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie częściej i szybciej w kontakcie ze skórą matki (odpowiednio 14% do 43 %). Gdy dziecko jest przy mamie wyzwala się u niej oksytocyna (tak jak podczas skurczów macicy). Powoduje to, że piersi są ciepłe i matka czuje się przez to spokojna. Oksytocyna stymuluje matczyne uczucia, wtedy gdy matka patrzy, dotyka i karmi dziecko. W podobny sposób wytwarzają się u matki endorfiny, które również podobnie działają. Wysoki poziom adrenaliny jaki dziecko ma po porodzie powoduje, że jest ono czujne i poszukuj matki.

Po cesarskim cięciu dzieci są dłużej i częściej w oddzielnych pomieszczeniach gdzie monitoruje się ich funkcje życiowe. Takie oddzielenie dziecka od matki ma bardzo zły wpływ i na matkę i na jej opiekę nad dzieckiem. Jeśli dziecko jest z matką płacze mniej, a wtedy matka czuje się bardziej kompetentna jako opiekunka i jest przez to pewniejsza co do swoich matczynych umiejętności.

Podczas cesarskiego cięcia podawane są leki przeciwbólowe (np. epidural). Oczywiście przyjmuje je matka, ale one przenikają przez łożysko do płodu. Może to powodować utrudnienia przy karmieniu piersią, to znaczy noworodek może mieć problemy z inicjowaniem karmienia, będzie mu trudniej zacząć ssać pierś, co może powodować opóźnienie w karmieniu.

Noworodkom urodzonym przez cesarskie cięcie, jako rutynową procedurę serwuje się odsysanie jamy ustnej, przełyku i dróg oddechowych. Jest to bardzo traumatyczne przeżycie dla niemowlęcia i również może być przyczyną tego, że będzie miało problemy z rozpoczęciem i kontynuowaniem karmienia piersią. Doświadczenia na oddziale położniczym wywierają wpływ na rozpoczęcie karmienia piersią jak i na późniejsze zachowania żywieniowe niemowląt. Chociaż pobyt  w szpitalu nie jest zazwyczaj długi ma znaczący i pozostawiający długotrwały wpływ na wyżej wymienione czynniki.

Cesarka może również powodować długotrwałe problemy z nadciśnieniem płucnym. Żeby ułatwić przejście ze świata wewnątrzmacicznego na zewnątrz naczynia krwionośne w płucach dziecka rozluźniają się i pozwalają krwi by przepłynęła przez nie podczas pierwszego oddechu po urodzeniu. Ta funkcja pozwala na to by zamienić dwutlenek węgla na tlen. Jeśli tak się nie stanie powstaje nadciśnienie płucne. Noworodki z nadciśnieniem płucnym i niskim poziomem tlenu we krwi mogą cierpieć z powodu uszkodzeń organów wewnętrznych i mózgu. Zdarza się to 4 razy częściej wśród noworodków po cesarskim cięciu niż wśród dzieci urodzonych naturalnie.

Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są bardziej narażone na astmę w późniejszym wieku. U dzieci tych było bardziej prawdopodobne występowanie określonych bakterii  w jelitach, co wskazywało na większe prawdopodobieństwo, że rozwinie się u nich astma lub alergia.

Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są często późnymi wcześniakami. Może się to wiązać z niższą wagą urodzeniową niż u dzieci urodzonych  z normalną wagą co powoduje choroby długoterminowe, kalectwo, a nawet śmierć. Dzieci z „cc” częściej umierają niż te urodzone naturalnie (odpowiednio 2,8% do 1,8 % na 1000 urodzeń).

Sposób przyjścia na świat ma wpływ na co najmniej jeden sposób w jaki jesteśmy zdolni koncentrować się. Cesarskie cięcie spowalnia uwagę przestrzenną noworodków, która jest kierowana przez bodźce. Jest to bardzo ważne, ponieważ są one w stanie ustalić priorytety i skoncentrować się na konkretnym obiekcie lub obszarze zainteresowania. Eksperyment przeprowadzony przez Adlera i Wong-Kee-You (2015) polegał tym że, monitorowano ruchy gałek ocznych u dzieci 3 miesięcznych. Na krawędzi linii widzenia prezentowany był bodziec, a następnie monitorowano ruchy gałek ocznych jako wskazówka co zwrócił uwagę niemowlęcia. To powodowało szybki ruch oczu tak by zwracały się do miejsca, w którym bodziec był prezentowany. Zauważono, że refleks, uwaga i szybki ruch gałek ocznych był szybszy u dzieci urodzonych naturalnie a wolniejszy u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie. Nie wiadomo, czy pozostaje to i trwa przez całe życie. Nie było natomiast różnicy w uwadze dobrowolnej, która jest ukierunkowana poznawczo. Może dlatego, że uwaga przestrzenna jest wiedziona przez bodźce, a tych podczas cesarki jest mniej i niemowlęta nie wiedzą jak ją zainicjować.

Naukowcy (Blustein i Liu, 2015) w wyniku metaanalizy porównali w Stanach Zjednoczonych częstotliwość występowania chorób przewlekłych wieku dziecięcego, aby ocenić związek pomiędzy przeprowadzeniem cesarskiego cięcia, a zwiększonym ryzykiem występowania tych chorób. Wykonanych cesarskich cięć w USA w 2012 r. było 32,7%. Dało to następujące rezultaty:

– wskaźnik otyłości u dzieci – 17% ogółem z czego 15,8% u dzieci urodzonych naturalnie, a 19,4% u dzieci urodzonych przez cc,

– astma w dzieciństwie – 8,4% ogółem z czego 7,9% u dzieci urodzonych naturalnie, a 9,5% u dzieci urodzonych przez cc,

– cukrzyca typu 1 – 1,9/1000 ogółem z czego 1,79 / 1000 u dzieci urodzonych naturalnie, a 2,13 / 1000 u dzieci urodzonych przez cc (należy przedstawić dodatkowo biorąc pod uwagę szczegółowe zestawy czynników zakłócających, takich jak masa urodzeniowa, wiek matki, kolejność urodzenia, cukrzyca u matki i karmienie piersią).

Kolejne badania tych autorów mówią, że dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają więcej problemów zdrowotnych niż urodzone przez poród naturalny. U dwulatków stwierdzono różne dolegliwości w ilości 20,8% do 14,8%, które obejmowały problemy z: górnymi drogami oddechowymi, układem pokarmowym, uchem, skórą, uczuleniami, inne problemy zgłaszane przez rodziców. Naukowcy twierdzą, że jest to związane z kolonizacją mikrobiologiczną bakterii w jelitach niemowląt, która odgrywa rolę w poborze energii i funkcji układu immunologicznego.

Zazwyczaj wiemy jakie konsekwencje mogą przynieść komplikacje przy naturalnym porodzie (np. porażenie mózgowe, uszkodzenie mózgu u dziecka). Jednak niewiele mówi się o tym jakie konsekwencje długoterminowe dla dziecka niesie za sobą poród poprzez cesarskie cięcie. Coraz to nowe badania dowodzą, że noworodki urodzone przez cesarskie cięcie znajdują się w grupie ryzyka, w której narażone są na wiele przewlekłych problemów ze zdrowiem w późniejszych latach życia. Powinno mówić się o tym gdyż wiele „cesarek” wykonywanych jest z przyczyn niemedycznych, zagrażających życiu dziecka i matki, a dlatego, że matki obawiają się porodu naturalnego. Jak widać matki powinny być także niespokojne o poród poprzez cesarskie cięcie.

Ani American College of Obstetricians and Gynecologists ani brytyjski National Institute for Healthcare, które publikują oficjalne wytyczne oraz dokumenty do edukacji lekarzy i położnych nie wspominają o długoterminowych skutkach i ryzyku chorób przewlekłych jakie niesie ze sobą cesarskiego cięcie na życzenie matki.

Przypisy:

1. Main EK, Morton CH, Hopkins D, Giuliani G, Melsop K and Gould JB.  2011.  Cesarean Deliveries, Outcomes, and Opportunities for Change in California:  Toward a Public Agenda for Maternity Care Safety and Quality.  Palo Alto, CA: CMQCC.  (dostępne na www.cmqcc.org)
2. Sanjog Kalra, Adrienne Einarson, Tatyana Karaskov, Stan Van Uum, Gideon Koren,The relationship between stress and hair cortisol in healthy pregnant women, Clin Invest Med, Vol 30, no 2, April 2007.
3. Elliott K. Main, MD, Christine H. Morton, PhD, Kathryn Melsop, MS, David Hopkins, PhD, Giovanna Giuliani, MBA, MPH, and Jeffrey B. Gould, MD, MPH, VOL. 0, NO. 0, MONTH 2012 OBSTETRICS & GYNECOLOGY, 2012 by The American College of Obstetricians and Gynecologists. Published by Lippincott Williams & Wilkins. “Creating a Public Agenda for Maternity Safety and Quality in Cesarean Delivery”.
4. BREASTFEEDING IS PRICELESS There Is No Substitute for Human Milk: na http://www.motherfriendly.org/downloads.
5. Adler, S.A. & Wong-Kee-You, A.M.B. Atten Percept Psychophys (2015) 77: 2529. doi:10.3758/s13414-015-0969-3. Differential attentional responding in caesarean versus vaginally delivered infants.
6. Blustein J, Liu J. Time to consider the risks of caesarean delivery for long term child health. BMJ 2015; DOI: 10,1136 / bmj.h2410.

Ewa Malinowska

„Czy rodzimy się z chęcią do pomagania innym?”

Czy potrzeba pomagania innym jest wrodzona? Na to pytanie starali się odpowiedzieć badacze zachowań społecznych Roy Baumaister i Brad J. Bushman.

Przeprowadzili oni badania na dzieciach i szympansach, które polegały na porównaniu zachowań jednych i drugich i przedstawieniu różnic między mini.

Według Baumaistera i Bushmana jest bardzo prawdopodobne, że wrodzona potrzeba do pomagania innym jest wysoce skorelowana z zachowaniami prospołecznymi. Zachowanie prospołeczne to „robienie czegoś co jest dobre dla innych ludzi lub dla całego społeczeństwa” (Baumaister, Bushman). Doszli oni więc do zaskakujących wniosków, a mianowicie że dzieci są z natury towarzyskie i pomocne dla innych. Wysunęli taką tezę ponieważ pomaganie innym pojawia się u dzieci bardzo wcześnie, zanim rodzice zaczynają uczyć swoje pociechy uprzejmego zachowania. Stąd sugestia, że zachowania prospołeczne są wrodzone. Poza tym pomaganie nie jest wzmacniane nagrodami, więc trening nie może mieć na niego wpływu.

Zachowania prospołeczne występują w różnych kulturach na całym świecie, a jak wiadomo różne kultury mają różne zasady nauczania zachowań społecznych. Dzieci uczą się norm społecznych, ponieważ chcą należeć do grupy. Dlategoteż nie tylko czują, że same powinny przestrzegać zasad, ale także, że powinny zmusić innych w grupie do zrobienia tego samego. To właśnie z tej wspólnej intencji dzieci czerpią poczucie norm i oczekują, że inni będą ich przestrzegać. Zachowanie takie  prawdopodobnie pojawiło się w grupach, które musiały ze sobą kooperować i sprawdzanie siebie nawzajem było korzystne by podołać wspólnym zadaniom/wymaganiom. Mogło się to wydarzyć bardzo wcześniej w ewolucji człowieka ponieważ aby przetrwać, ludzie byli zmuszeni do współdziałania np. podczas polowania. Ścieżka do obligatoryjnej współpracy, której nie przeszły inne naczelne, doprowadziła do reguł społecznych i ich egzekwowania, do ludzkiego altruizmu i języka.                         

Idąc w ślad za badaniami Baumaistera i Bushmana mamy na to kolejny dowód. Zachowanie pomocne innym zaobserwowano u małych szympansów w warunkach eksperymentalnych. Naukowcy zaobserwowali u nich wzajemność – obowiązek zwrotu w naturze tego, co zrobił im inny.

Podstawowa towarzyskość natury ludzkiej nie oznacza oczywiście, że ludzie są dla siebie mili przez cały czas. Właśnie to jest drugi koniec kontinuum, na którym leżą z jednej strony zachowania prospołeczne, a z drugiej agresywne. Możemy przypuszczać, że korzenie współpracy mogą leżeć w ludzkiej agresji. Struktura społeczna wymaga podjęcia działań w celu jej utrzymania, a niektóre z nich wiążą się z negatywnymi postawami wobec innych. Instynkt egzekwowania norm jest silny, podobnie jak instynkt uczciwości. Jeśli ludzie robią złe rzeczy innym w swojej grupie, mogą zachowywać się jeszcze gorzej w stosunku do osób spoza niej. Z natury jesteśmy także samolubni ale przestrzegamy zasad, które wymagają od nas bycia miłym dla innych.

               Wnioski jakie płyną z badań przeprowadzonych przez Baumaistera i Bushmana wskazują, że jesteśmy jednocześnie samolubni i altruistyczni. Zachowania te leżą na jednym kontinuum tylko na innych jego krańcach, i każde z nich może być użyteczne w przypadku zagrożenia do przetrwania gatunku.

Jakoże pomoc jest naturalną skłonnością, a nie czymś narzuconym przez rodziców lub kulturę. Jeśli już mamy ten „prezent”, powinniśmy starać się go zachować i rozwijać. Dzieci są z natury altruistyczne i z natury są samolubne. Rolą rodzica jest „popychanie” zachowań dzieci w kierunku oczekiwanych zachowań społecznych.

Bibliografia

Baumeister, R., Bushman, B.J. (2008). Social Psychology and Human Nature, 251- 287.

Wade, N. (2009, November 30). We May Be Born With an Urge to Help.

 The New York Times. Retrieved December 1, 2009, http://www.nytim

es.com/2009/12/01/science/01human.html?pagewanted=1&_r=&ref=health