Ewa Malinowska
Hanna Harasimiuk
Wpływ takich czynników jak waga urodzeniowa czy wiek matki na rozwój dziecka jest nam już dobrze znany. Niemniej ważny jest jednak poród, a dokładnie jego przebieg i sposób przyjścia na świat dziecka, co ma również kluczowe znaczenie na jego późniejszy rozwój. W ostatnim czasie wzrósł odsetek porodów wykonywanych poprzez cesarskie cięcie. Wiele z nich wykonuje się nie tylko ze względu na wskazania medyczne. Poród przez cesarskie cięcie ma to do siebie, że stwarza wiele wyzwań dla noworodka. W porównaniu do dzieci urodzonych naturalnie, dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są w grupie ryzyka, w której mogą pojawić się komplikacje ze zdrowiem, a które są mniej prawdopodobnie wśród dzieci urodzonych naturalnie.
U noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie jest bardziej prawdopodobne że będą miały one problemy z samodzielnym oddychaniem. Jest to tzw. syndrom niewydolności oddechowej. Skurcze podczas porodu pomagają przygotować płuca dziecka do oddychania. Podczas każdego skurczu następuje chwilowa redukcja w poziomie objętości tlenu, która jest dostępna dla płodu. Skurcze redukują poziom dotlenionej krwi, która następnie przenika do łożyska, co powoduje że bicie serca płodu ulega spowolnieniu. Żeby podołać podwyższonemu poziomowi stresu dziecko zaczyna produkować więcej katecholaminy. Gdy jej poziom zwiększa się, kieruje krew do organów, w których przechowywana jest energia. Ten mechanizm pozwala dziecku by otrzymało taką samą dawkę tlenu jak przed skurczem. Przypływ katecholaminy który gromadzony jest podczas porodu pozwala również przygotować płuca dziecka do samodzielnego oddychania poprzez absorbowanie płynu w jego płucach. Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają niższy poziom katecholaminy co powoduje trudności z oddychaniem. Noworodki z syndromem niewydolności oddechowej są hospitalizowane przez około 4 tygodnie.
Problemy z oddychaniem pojawiają się również częściej u dzieci urodzonych poprzez cesarski cięcie gdyż często jest ono zaplanowane wcześniej niż naturalna data porodu, bądź z różnych innych przyczyn zagrażających życiu dziecka musi być ono wykonane przed terminem, zanim płuca noworodka są w pełni rozwinięte.
Gdy dziecko urodzi się przez cesarskie cięcie matki mają mniejszy kontakt dotykowy z dziećmi bezpośrednio po porodzie. Kontakt skóra do skóry ma dla dziecka niezwykle ważne znaczenie adaptacyjne. Więź dziecka z mamą – dotykanie, trzymanie, głaskani redukuje stres po urodzeniu u dziecka i u matki. Umieszczenie dziecka na brzuchu mamy stabilizuje bicie serca i oddech malca. Ciepło matki uspokaja dziecko, zmniejsza płacz i zużycie energii. Pomaga to w adaptacji metabolicznej i stabilizuje poziom glukozy we krwi. Co ważniejsze jeśli to matka, a nie obca osoba, pierwsza trzyma swoją pociechę pomaga kolonizować jego jelita bakteriami jakie ona posiada.
Dzieci urodzone naturalnie są w porównaniu do dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie częściej i szybciej w kontakcie ze skórą matki (odpowiednio 14% do 43 %). Gdy dziecko jest przy mamie wyzwala się u niej oksytocyna (tak jak podczas skurczów macicy). Powoduje to, że piersi są ciepłe i matka czuje się przez to spokojna. Oksytocyna stymuluje matczyne uczucia, wtedy gdy matka patrzy, dotyka i karmi dziecko. W podobny sposób wytwarzają się u matki endorfiny, które również podobnie działają. Wysoki poziom adrenaliny jaki dziecko ma po porodzie powoduje, że jest ono czujne i poszukuj matki.
Po cesarskim cięciu dzieci są dłużej i częściej w oddzielnych pomieszczeniach gdzie monitoruje się ich funkcje życiowe. Takie oddzielenie dziecka od matki ma bardzo zły wpływ i na matkę i na jej opiekę nad dzieckiem. Jeśli dziecko jest z matką płacze mniej, a wtedy matka czuje się bardziej kompetentna jako opiekunka i jest przez to pewniejsza co do swoich matczynych umiejętności.
Podczas cesarskiego cięcia podawane są leki przeciwbólowe (np. epidural). Oczywiście przyjmuje je matka, ale one przenikają przez łożysko do płodu. Może to powodować utrudnienia przy karmieniu piersią, to znaczy noworodek może mieć problemy z inicjowaniem karmienia, będzie mu trudniej zacząć ssać pierś, co może powodować opóźnienie w karmieniu.
Noworodkom urodzonym przez cesarskie cięcie, jako rutynową procedurę serwuje się odsysanie jamy ustnej, przełyku i dróg oddechowych. Jest to bardzo traumatyczne przeżycie dla niemowlęcia i również może być przyczyną tego, że będzie miało problemy z rozpoczęciem i kontynuowaniem karmienia piersią. Doświadczenia na oddziale położniczym wywierają wpływ na rozpoczęcie karmienia piersią jak i na późniejsze zachowania żywieniowe niemowląt. Chociaż pobyt w szpitalu nie jest zazwyczaj długi ma znaczący i pozostawiający długotrwały wpływ na wyżej wymienione czynniki.
Cesarka może również powodować długotrwałe problemy z nadciśnieniem płucnym. Żeby ułatwić przejście ze świata wewnątrzmacicznego na zewnątrz naczynia krwionośne w płucach dziecka rozluźniają się i pozwalają krwi by przepłynęła przez nie podczas pierwszego oddechu po urodzeniu. Ta funkcja pozwala na to by zamienić dwutlenek węgla na tlen. Jeśli tak się nie stanie powstaje nadciśnienie płucne. Noworodki z nadciśnieniem płucnym i niskim poziomem tlenu we krwi mogą cierpieć z powodu uszkodzeń organów wewnętrznych i mózgu. Zdarza się to 4 razy częściej wśród noworodków po cesarskim cięciu niż wśród dzieci urodzonych naturalnie.
Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są bardziej narażone na astmę w późniejszym wieku. U dzieci tych było bardziej prawdopodobne występowanie określonych bakterii w jelitach, co wskazywało na większe prawdopodobieństwo, że rozwinie się u nich astma lub alergia.
Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są często późnymi wcześniakami. Może się to wiązać z niższą wagą urodzeniową niż u dzieci urodzonych z normalną wagą co powoduje choroby długoterminowe, kalectwo, a nawet śmierć. Dzieci z „cc” częściej umierają niż te urodzone naturalnie (odpowiednio 2,8% do 1,8 % na 1000 urodzeń).
Sposób przyjścia na świat ma wpływ na co najmniej jeden sposób w jaki jesteśmy zdolni koncentrować się. Cesarskie cięcie spowalnia uwagę przestrzenną noworodków, która jest kierowana przez bodźce. Jest to bardzo ważne, ponieważ są one w stanie ustalić priorytety i skoncentrować się na konkretnym obiekcie lub obszarze zainteresowania. Eksperyment przeprowadzony przez Adlera i Wong-Kee-You (2015) polegał tym że, monitorowano ruchy gałek ocznych u dzieci 3 miesięcznych. Na krawędzi linii widzenia prezentowany był bodziec, a następnie monitorowano ruchy gałek ocznych jako wskazówka co zwrócił uwagę niemowlęcia. To powodowało szybki ruch oczu tak by zwracały się do miejsca, w którym bodziec był prezentowany. Zauważono, że refleks, uwaga i szybki ruch gałek ocznych był szybszy u dzieci urodzonych naturalnie a wolniejszy u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie. Nie wiadomo, czy pozostaje to i trwa przez całe życie. Nie było natomiast różnicy w uwadze dobrowolnej, która jest ukierunkowana poznawczo. Może dlatego, że uwaga przestrzenna jest wiedziona przez bodźce, a tych podczas cesarki jest mniej i niemowlęta nie wiedzą jak ją zainicjować.
Naukowcy (Blustein i Liu, 2015) w wyniku metaanalizy porównali w Stanach Zjednoczonych częstotliwość występowania chorób przewlekłych wieku dziecięcego, aby ocenić związek pomiędzy przeprowadzeniem cesarskiego cięcia, a zwiększonym ryzykiem występowania tych chorób. Wykonanych cesarskich cięć w USA w 2012 r. było 32,7%. Dało to następujące rezultaty:
– wskaźnik otyłości u dzieci – 17% ogółem z czego 15,8% u dzieci urodzonych naturalnie, a 19,4% u dzieci urodzonych przez cc,
– astma w dzieciństwie – 8,4% ogółem z czego 7,9% u dzieci urodzonych naturalnie, a 9,5% u dzieci urodzonych przez cc,
– cukrzyca typu 1 – 1,9/1000 ogółem z czego 1,79 / 1000 u dzieci urodzonych naturalnie, a 2,13 / 1000 u dzieci urodzonych przez cc (należy przedstawić dodatkowo biorąc pod uwagę szczegółowe zestawy czynników zakłócających, takich jak masa urodzeniowa, wiek matki, kolejność urodzenia, cukrzyca u matki i karmienie piersią).
Kolejne badania tych autorów mówią, że dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają więcej problemów zdrowotnych niż urodzone przez poród naturalny. U dwulatków stwierdzono różne dolegliwości w ilości 20,8% do 14,8%, które obejmowały problemy z: górnymi drogami oddechowymi, układem pokarmowym, uchem, skórą, uczuleniami, inne problemy zgłaszane przez rodziców. Naukowcy twierdzą, że jest to związane z kolonizacją mikrobiologiczną bakterii w jelitach niemowląt, która odgrywa rolę w poborze energii i funkcji układu immunologicznego.
Zazwyczaj wiemy jakie konsekwencje mogą przynieść komplikacje przy naturalnym porodzie (np. porażenie mózgowe, uszkodzenie mózgu u dziecka). Jednak niewiele mówi się o tym jakie konsekwencje długoterminowe dla dziecka niesie za sobą poród poprzez cesarskie cięcie. Coraz to nowe badania dowodzą, że noworodki urodzone przez cesarskie cięcie znajdują się w grupie ryzyka, w której narażone są na wiele przewlekłych problemów ze zdrowiem w późniejszych latach życia. Powinno mówić się o tym gdyż wiele „cesarek” wykonywanych jest z przyczyn niemedycznych, zagrażających życiu dziecka i matki, a dlatego, że matki obawiają się porodu naturalnego. Jak widać matki powinny być także niespokojne o poród poprzez cesarskie cięcie.
Ani American College of Obstetricians and Gynecologists ani brytyjski National Institute for Healthcare, które publikują oficjalne wytyczne oraz dokumenty do edukacji lekarzy i położnych nie wspominają o długoterminowych skutkach i ryzyku chorób przewlekłych jakie niesie ze sobą cesarskiego cięcie na życzenie matki.
Przypisy:
- Main EK, Morton CH, Hopkins D, Giuliani G, Melsop K and Gould JB. 2011. Cesarean Deliveries, Outcomes, and Opportunities for Change in California: Toward a Public Agenda for Maternity Care Safety and Quality. Palo Alto, CA: CMQCC. (dostępne na www.cmqcc.org)
- Sanjog Kalra, Adrienne Einarson, Tatyana Karaskov, Stan Van Uum, Gideon Koren,The relationship between stress and hair cortisol in healthy pregnant women, Clin Invest Med, Vol 30, no 2, April 2007.
- Elliott K. Main, MD, Christine H. Morton, PhD, Kathryn Melsop, MS, David Hopkins, PhD, Giovanna Giuliani, MBA, MPH, and Jeffrey B. Gould, MD, MPH, VOL. 0, NO. 0, MONTH 2012 OBSTETRICS & GYNECOLOGY, 2012 by The American College of Obstetricians and Gynecologists. Published by Lippincott Williams & Wilkins. “Creating a Public Agenda for Maternity Safety and Quality in Cesarean Delivery”.
- BREASTFEEDING IS PRICELESS There Is No Substitute for Human Milk: na http://www.motherfriendly.org/downloads.
- Adler, S.A. & Wong-Kee-You, A.M.B. Atten Percept Psychophys (2015) 77: 2529. doi:10.3758/s13414-015-0969-3. Differential attentional responding in caesarean versus vaginally delivered infants.
- Blustein J, Liu J. Time to consider the risks of caesarean delivery for long term child health. BMJ 2015; DOI: 10,1136 / bmj.h2410.